Dugovječnost muznih krava - iskustva i preporuke

Sposobnost gazdinstva za održivu i stabilnu proizvodnju mlijeka usko je povezana sa dugovječnošću muznih krava, odnosno dužinom proizvodnog vijeka. Dugovječnost jedinke je važna jer utiče na profitabilnost gazdinstva i lanca vrijednosti proizvodnje mlijeka, te na životnu sredinu.

S obzirom na to da troškovi uzgoja jedne junice nisu niski, odgovarajuća dugovječnost krava utiče na remont stada, te omogućuje povećanje prihoda kroz veći broj prodatih teladi odnosno junica. Prema podacima nedavno sprovedenog istraživanja Udruženja poljoprivrednih proizvođača – mljekara Republike Srpske, u kojem su učestvovala 74 proizvođača mlijeka, u Bosni i Hercegovini je sljedeća situacija:

• 2% ispitanika u prosjeku izlučuje krave nakon druge laktacije,
• 26% nakon teće laktacije,
• 13% nakon četvrte laktacije,
• čak 59% nakon pete ili narednih laktacija.

Iskustva drugih zemalja

U Švedskoj su istraživanja pokazala da se junice najčešće tele sa u prosjeku u 856 danu uzrasta, a u proizvodnji ostanu 2,8 godina odnosno 1.028 dana. U prosjeku, zdravlje životinja ima negativan, ali beznačajan uticaj na dugovječnost muznog stada. Ovo upućuje da se izlučivanje uglavnom vrši iz drugih razloga osim zbog lošeg zdravstvenog stanja. Mliječnost je u pozitivnoj korelaciji sa udjelom krava sa veterinarskim tretmanima, mastitisom i tretmanima papaka, ali je u negativnoj korelaciji sa brojem somatskih ćelija, proizvodnim životnim vijekom i uzrastom za izlučivanje. Dugovječnost muznih krava u Švedskoj je i u zavisnosti od nivoa investicija u dobrobit, tj. kvalitet smještaja muznih grla.

U Velikoj Britaniji na istraživanju na 437 stada su dokazali da grla koja su se prvi put telila u uzrastu između 23 i 24 mjeseca, imaju najviše šanse da se otele i drugi put. Grla koja su se prvi put otelila u uzrastu od 30 i više mjeseci imaju najmanje šanse da se otele još jednom.

U Španiji, na primjer, postoje razlike između regiona, kada govorimo o izlučivanju krava. Pa je tako u Andaluziji prosječan životni vijek krava oko 830 dana (1. i 2. laktacija), u Kataloniji 942 (1. i 2. laktacija), a u Baskiji 1.057 (1. i 2. laktacija) dana. Značajan efekat na stepen izlučivanja krava utvrđen je u korelaciji upravljanju stadom, uzrastom jedinke i sezonom. Takođe, jedinke koje su ispod prosjeka proizvodnosti u stadu najčešće su te koje se izlučuju.

U Italiji je utvrđeno da spuštanje uzrasta pri prvom teljenju na 23-24 mjeseca, smanjuje i troškove povezane sa izlučivanjem odnosno remontom stada.

Šta sve utiče na odluku o izlučivanju muznih krava?

Prvo treba znati da odluka o izlučivanju jedinke može biti zasnovana na prinudi i na ekonomskim razlozima. Kad je riječ o prinudi, uzrok je uglavnom zdravstveni problem životinje, koji je "nerješiv" ili nije "lako rješiv", tj. zahtijeva i vremena i novaca. U drugom slučaju, ako govorimo o "ekonomskom izlučivanju", onda je najčešće riječ o niskoj proizvodnji koja ne odgovara zahtjevima poljoprivrednika tj. vlasnika i standardima u stadu.

Jalova krava ne mora na klanje, isplativije je riješiti problem

Odluka poljoprivrednika da izluči ili ne muzno grlo jeste složena, zasnovana na zdravlju grla, iskustvu, te načinu upravljanja u stadu. Postoje različiti činioci koji utiču na dugovječnosti muznih krava, a tu su:

• održavanje njihovog zdravlja i kondicije na dobrom nivou,
• ulaganja u dobrobit (unapređenje smještajnih kapaciteta),
• ishrana muznih krava (odnos koncetrovanih i kabastih hraniva),
• način upravljanja proizvodnjom mlijeka,
• mogućnost ispaše i kretanja muznih grla,
• dostupnost i kvalitet veterinarske službe i dostupnost usluga (npr. brzina reakcije veterinara, brzina reakcije pružaoca usluga održavanja papaka, servisera za muzne uređaje itd).

Uticaj na stepen izlučivanja ima i vijek pri prvom teljenju, odnosno uzrast pri prvom pripuštanju (osjemenjavanju) junica. Bitna stavka u uslovima Bosne i Hercegovine jeste i definisanje cijene mlijeka i davanje prednosti količini, odnosno sastavu, a što opet određuje intenzitet proizvodnje i dobrobit krava.